روز زیارتی آقا؛ چرایی و فلسفۀ وجودی آن

آقا امام رضا علیه السلام تنها امامی است که ایرانی ها افتخار حضور ایشان را در بین خود دارند و آنان این نعمت الهی را همواره پاسبانی و پاسداری می کنند. 

زیارت امام رضا علیه السلام بنا بر تأکید علمای شیعه در چند روز منتسب به ایشان بسیار سفارش شده است که از جمله این روزها:
روز ولادت آقا (11 ذی القعدۀ)،
روزشهادت آقا (آخر صفر ، 17 صفر یا 24 رمضان)،
روز پذیرش خلافت توسط آقا (1 یا 6 رمضان)،
ماه رجب (مجلسی، ج 99، ص 44)،
روز بیست و پنج ذی القعده به مناسبت شهادت امام جواد علیه السلام (قمی، ص 393)
روز بیست و سوم ذی القعده (ابن طاووس، 2، پاورقى ص 23) که بنا بر روایتی احتمالا روز شهادت ایشان است؛
به نظر می رسد که تعیین روز زیارتی برای آقا، یک راهبرد قوی مذهبی است که علمای شیعه با انگیزۀ تبلیغ امامت امام رضا علیه السلام بدان تأکید کرده اند. علت و چرایی این تأکید را می توان در تاریخ فرق شیعی پیدا کرد که شیعه را به چهار فرقۀ چهارامامی، شش امامی، هفت امامی و دوازده امامی تقسیم می کند.
از این تاریخ بر می آید که تفرقۀ مذهبی شیعه تنها تا زمان امام رضا علیه السلام برقرار بوده است و از ایشان به بعد مذهب شیعه استوار و پابرجا مانده است و هیچ تفرقه ای را به خود ندیده است. از این رو هر کس امامت امام رضا علیه السلام را پذیرفته است؛ در دستۀ شیعۀ دوازده امامی جای می گیرد.
این اتفاق تاریخی مبارک جایگاه ویژه ای به امام رضا علیه السلام داده است. بگونه ای که ایشان به سفارش ائمه علیهم السلام و تأکید علمای شیعه روزهای زیارتی خاص پیدا کردند تا امامت ایشان به روشنی برای مردم آشکار شود و تفرقه های شیعه به وحدت تبدیل گردد.
از همین رو در روایات پاداش زیارات ائمه، گاه روایاتی از زبان مبارک ایشان در پاداش زیارت امام رضا علیه السلام صادر شده است که نظیر آن در دیگر زیارات دیده نمی شود. نمونه را می توان به روایت امام جواد علیه السلام اشاره کرد که به سؤال شاگردشان مبنی بر برتر بودن زیارت امام حسین علیه السلام یا امام رضا علیه السلام، زیارت پدر بزرگوارشان آقا امام رضا علیه السلام را برتر می خوانند و علت این برتری را خاص بودن زائران امام رضا علیه السلام نسبت به زائران امام حسین علیه السلام معرفی می کنند. (کلینی، ج 4، ص 584)
در توضیح این حدیث باید گفت که امام حسین علیه السلام نظر به انتساب بلاواسطه به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دختر پیامبر صلی الله علیه وآله از شأن و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند که این جایگاه برای آقا امام رضا علیه السلام مورد توجه و مقبول جامعۀ اسلامی نبوده است. از سوی دیگر، اتفاق همۀ مذاهب شیعه بر امامت امام حسین علیه السلام و رد شدن امامت امام رضا علیه السلام توسط برخی از فرق شیعه چون فرقۀ زیدیه، ناووسیه و واقفیه باعث فزونی زائران امام حسین نسبت به زائران امام رضا شده است.
بنابراین آن چه در این حدیث مورد نظر امام علیه السلام بوده است، کم بودن جمعیت زائران امام رضا علیه السلام نسبت به جمعیت زائران امام حسین علیه السلام است. ناگفته نماند که از تعبیر «الخواص من الشیعة» در این حدیث گهربار برداشت می شود که شیعیان پایبند بر امامت امام رضا علیه السلام، شیعیان دوازده امامی هستند که امام جواد علیه السلام از آن ها به شیعۀ خاص و ویژه یاد می کنند. این گروه از شیعه اگر چه در اقلیت هستند، ولی از نظر ایمان وا خلاق بالاتر از دیگر مذاهب شیعه می ایستند.
پاداش در نظرگرفته برای زیارت آقا بسیار زیاد و زیاد ارزشمند است. برخی از این پاداش ها عبارتند از: بخشش همۀ گناهان «ما تقدم» و «ما تأخر»، قرارگرفتن بر جایگاهی روبروی جایگاهی پیامبر (ابن قولویه، ص 505)، پاداش بهشت (ابن قولویه، ص 505)، فریادرسی آقا در سر سه بزنگاه تحویل پرونده ها، صراط و میزان (ابن قولویه، ص 506)، پاداش شهادت در جنگ بدر (ابن قولویه، ص 507)، پاداش هزار هزار حج در صورت وجود خطر در سفر حج (ابن قولویه، ص 510) و برتری زائر ایشان بر زوار دیگر ائمه (ابن قولویه، ص 512).
این همه پاداش و این پاداش های ارزشمند، همه و همه در چنین فضایی معنا پیدا می کنند که ائمه علیهم السلام با برشمردن این فضائل آقا بر آن بوده اند که شیعه را از خطر انحراف و مهلکۀ تفرقه نجات دهند و امامت راستین را به آن ها بنمایانند.

کتاب نامه:
ابن طاووس، سید، إقبال الأعمال، تحقیق جواد قیومی، اول،قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1415 ق.
ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تحقیق جواد قیومی، اول، قم، نشر اسلامی، 1417 ق.
قمی، عباس، مفاتیح الجنان، سوم، قم، مکتبۀ العزیزی، 1385 ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح وتعلیق علی اکبر غفاری، سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیۀ، 1367 ش.
مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، سید ابراهیم میانجی و دیگران، سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.

دارالقرآن رضوی

بیشتر بخوانید:

- برگنوشت: هیچ زائری از زیارت امام رضا(ع) دست خالی باز نمی‌گردد

ویژه نامه مرتبط:

- در آستانه 23 ذی القعده/ ویژه نامه چندرسانه ای «روز زیارتی حضرت رضا علیه السلام»