سلامت فکر و روان فرد و جامعه در دوری کردن از گناه است و چشم منشأ گناه است که می بیند و دل در آرزوی رسیدن به آن، انسان را به سوی آنچه دیده است می کشاند تا خواهش دیده و دل را برآورد؛ در واقع، نگاه دریچه ای برای روح و نفس است که مشاهدات را تا اعماق روح و روان انسان جای می دهد.
امیرمؤمنان علی (ع) می فرمایند: «القلب مصحف البصر»؛ (1) قلب بایگانی چشم است؛ یعنی هر چیزی را که چشم انسان نظاره کند، در قلب و روان او جای گرفته، فکر و ذهن را مشغول می سازد.
دستور و راهکار خداوند برای در امان ماندن از عواقب نگاه حرام، کنترل نگاه و فرو خواباندن چشم است؛ یعنی انسان هنگام دیدن نامحرم نگاه خود را قطع کند؛ چشم خود را چنان فرو گیرد که آن زن از منطقه دید او خارج شود (قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون * و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن).
یکی دیگر از راهها؛ توجه به آثار مثبت کنترل نگاه است از جمله:
درک لذت عبادت
رسول خدا (ص) می فرمایند: «ما من مسلم ینظر الی امرأة اول رمقة ثم یغض بصره و الا احدث الله له عباده یجد حلاوتها فی قلبه»؛ (4) هر مسلمانی که نگاهش به زیبایی های زنی بیفتد و چشمان خود را از نگاه فرو بندد، خداوند شیرینی عبادت را به او می چشاند.
چشیدن طعم ایمان
پیامبر اکرم (ص) به نقل از خداوند متعال در حدیثی قدسی می فرمایند: «النظرة سهم مسموم من سهام ابلیس فمن ترکها من مخافتی ابدلته ایماناً یجد حلاوته فی قلبه»؛ (5) نگاه حرام، تیری زهرآگین از طرف شیطان است، هرکس به خاطر خوف از من [و رعایت حریم کبریایی خدا] از نگاه حرام پرهیز کند، شیرینی و لذت ایمان را در قلب او جایگزین می کنم.
رسول خدا (ص) در حدیث دیگر فرمودند: «کسی که از نگاه های ناروا بپرهیزد، حق تعالی ایمانی به او عطا خواهد کرد که شیرینی آن را در قلبش احساس کند.» (6)
دیدن عجایب
پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «غُضُوا ابصارکم ترون العجایب»؛ (8) چشم های تان را از مناظر شهوت انگیز بپوشانید تا عجایب (مناظر ملکوتی یا باز شدن چشم برزخی) را ببینید.
نیکویی خصلت ها و عزتمندی
حضرت علی (ع) فرمودند: «من عفّت اطرافه حسنت اوصافه»؛ (9) کسی که جلوی چشمان خود را از نگاه حرام بگیرد، اوصاف و خصلت هایش نیکو می شود.
شادمانی در قیامت
رسول خدا (ص) فرمودند: «یا علی! همه ی چشم ها در روز قیامت گریانند، مگر سه دیده: آن که در راه خدا بیداری کشیده، دیده ای که از حرام الهی بر هم نهاده شده و دیده ای که از بیم خدا بسیار اشک ریخته است.» (10)
ج ـ توجه به سنّت الهی
یکی از سنت های الهی این است: فردی که به ناموس دیگران به چشم شهوت نگاه می کند، باید بداند که چشمان ناپاک فرد دیگری، همان نگاه را نسبت به همسر، دختر، مادر یا خواهر او روا خواهد داشت.
امام صادق (ع) در این باره می فرمایند: «ما یأمن الذین ینظرون فی ادبار النساء ان ینظر بذلک فی نسائهم»؛ (11) کسانی که به پشت زنان مردم نگاه می کنند، ایمن نیستند از این که فرد دیگری همان نگاه را به پشت ناموس او بیندازد.»
حضرت به تمامی انسان ها هشدار می دهند: «اما یخشی الذین ینظرون فی ادبار النساء ان یبتلوا بذلک فی نسائهم؟»؛ (12) آیا کسانی که به زنان مردم نگاه می کنند، نمی ترسند که همان گونه به خانواده او نگاه بشود؟
د ـ توجه به حضور خداوند
یکی دیگر از راه های کنترل چشم این است که انسان بداند خداوند از تمامی حرکت های کوچک و بزرگ او آگاهی دارد و به فرموده قرآن: حتی ذره و کمتر از آن هم از دید خداوند پوشیده نیست.
خداوند می فرماید: (یعلم خائنه الاعین و ما تخفی الصدور)؛ (14) خداوند از چشم هایی که به خیانت می گردد و به آنچه در سینه ها پنهان است، آگاهی دارد.
اگر انسان توجه داشته باشد و بداند که خداوند می بیند و چشم نیز به عنوان شاهد و گواه در روز قیامت شهادت خواهد داد، به طور حتم از بسیاری از نگاه های حرام چشم پوشی خواهد کرد.
از حضرت علی (ع) پرسیدند: چگونه انسان می تواند چشم خود را از نگاه حرام فرو بندد؟ فرمودند: «بالخمود تحت سلطان المطّلع علی سترک»؛ (15) انسان هنگام گناه توجه داشته باشد که او تحت قدرت خداوند قرار دارد و او از اسرارش آگاه است.
امام صادق (ع) فرمودند: «تنها در صورتی چشم از حرام فرو بسته می شود که قلب، جلال و عظمت خداوند را مشاهده کند.» (16)
هـ ـ نظم و برنامه ریزی
از دیگر راهکارهای کنترل چشم این است که افراد، به خصوص جوانان با تنظیم اوقات شبانه روز از طریق ورزش، تفریح، مسافرت، مطالعه، تحصیل علم و دانش و... به طور صحیح از وقت و فرصت جوانی خود استفاده کرده، زمینه های رشد و تعالی خود را فراهم آورند.
و ـ کنترل و مبارزه با زمینه های چشم چرانی
یکی از علل اصلی گناه و چشم چرانی، وجود زمینه های آن در جامعه است. ؛ بنابراین برای کنترل چشم، ابتدا باید زمینه های چشم چرانی از قبیل: بد حجابی ها، عکس ها و تصاویر مستهجن در قالب فیلم، سی دی، اینترنت، ماهواره و... کنترل شوند.
رسول خدا (ص) فرمودند: «لعن الله الناظر و المنظور الیه»؛ (18) خداوند، چشم چران (نگاه کننده) و فراهم آورنده ی زمینه ی چشم چرانی را لعنت کند.
البته نباید با فرافکنی، گناه و کم کاری را به گردن دیگران بیندازیم، بلکه هر فردی در حد توان و ظرفیت خود باید به پیش گیری و مبارزه با این گونه موارد و مظاهر فساد اقدام کند.
رای مبارزه با گناه و هواهای نفسانی رعایت چند نکته لازم است: الف ) کوچک نشمردن هیچ گناهی هرچند به نظر صغیره باشد، ب ) عزم جدی و آهنین بر ترک معصیت و مراقبت جدی و دائمی نسبت به تمام افعال خود، ج ) شرط نمودن با خدا مبنی بر ترک معصیت و همچنین از او استعانت جستن، د ) هر گاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود رابه خدا و امور شریفه مشغول داشتن. جدیت و موفقیت در این امر پیروزی بزرگی است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس از همان خاکریز اول است. قرآن مجید در وصف پارسایان میفرماید: إِنَّ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ اَلشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ؛ پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند هماندم متذکر (یاد خدا) شده وبصیرت یابند"، (اعراف، آیه 201)،
