به قلم استاد خیرالله محمدیان/آشنایی با قدمگاه امام رضا(ع) در شهرستان بهبهان :: قدمگاه و مسجد مقدس حضرت رضا(ع) در شهرستان بهبهان

به قلم استاد خیرالله محمدیان/آشنایی با قدمگاه امام رضا(ع) در شهرستان بهبهان

خرسندترین نور چو آغاز سفر کرد/ یک روز غریبانه از این شهر گذر کرد/ می آمد و آنقدر صمیمانه که از شوق/ مهر قدمش در دل هر «سنگ» اثر کرد

آئین سنتی، مذهبی راهپیمایی مردم از شهرستان بهبهان تا قدمگاه امام رضا (ع) - به گفته اکابر و کهنسالان محلی در روستا و شهر منصوریه- سابقه ای بیش از دویست سال دارد.

ابتدا مردم روستاها و شهر منصوریه در سالروز شهادت امام رضا(ع) با پای پیاده راهی قدمگاه متبرک حضرت رضا(ع) می شدند و بعدها این سنت حسنه به کل شهرستان سرایت کرد.

هم اکنون این آیین چند سالی است که با حضور جمعیت چند ده هزار نفری مردم متدیّن و مشتاقان آن حضرت با شور و حال و عشق خاصی که ناشی از ارادت و اخلاص آنان به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) خصوصا امیر توس، شمس الشموس است، برگزار می گردد. برپایی موکب و ایستگاه های صلواتی متعدد و خدمت رسانی به زائران قدمگاه و توزیع نذر و نیازهای گوناگون، تجلّی عشق به سرچشمه‌های نور و رحمت است که در طول تاریخ فروزان کننده ی دلهای مشتاق آل الله در این سرزمین پاک و نورانی از خاک خدا بوده است.

در این نوشتار به معرفی مختصر قدمگاه امام رضا (ع) در شهرستان می پردازیم.

قدمگاه امام رضا (ع) یا مقام علی ابن موسی الرضا علیه السلام در ۱۰ کیلومتری شمال بهبهان در ساحل رود تاب (مارون) و در مسجد قدیمی محل بکان شهر تاریخی ارجان در کنار بقایای پل تاریخی بکان قرار دارد. این مکان که محل اقامه نماز امام رضا (ع) هنگام عبور از ارجان و عزیمت به توس در سال ۲۰۱ هجری قمری بوده، اکنون «قدمگاه» روستای امام رضا (ع) نامیده می‌شود.

مسجد این روستا که قدمتی بیش از هزار و دویست ساله دارد از آثار باستانی ارجان محسوب می شود. ارجان در آن زمان شهری آباد و بزرگ و مرکز کوره (استان) ارجان بود و شش دروازه داشت. امام رضا (ع) بعد از عبور از کوشک دشت (بهبهان کنونی) از طریق دروازه «ریشهر» وارد ارجان شد و مورد استقبال اهالی ارجان قرار گرفت.

سپس وارد محل پرجمعیت و اعیان نشین بکان در ساحل رودخانه خروشان تاب (مارون کنونی) شد و در مسجد این محل که از مساجد ساخته شده در صدر اسلام است و در مکان مرتفعی از شهر در امتداد مدخل پل بزرگ بکان واقع شده بود، به اقامه ی نماز جماعت پرداختند. آن حضرت پس از اقامه نماز و گفت و گو با اهالی ارجان از طریق دروازه «رصّافه» و مسیر بلاد شاپور راهی ابرقو، اصفهان، طبس، نیشابور و توس شدند.

بعدها مسجد بکان به مسجد و قدمگاه امام رضا ع تغییر نام داد.

مشخصات مسجد امام رضا(ع) در بهبهان

مسجد امام رضا(ع) از یک ساختمان طاق پوش گچی سه بخشی ساخته شده است. ضریح قدمگاه که محل اقامه نماز آن حضرت بود، روبه روی در ورودی مسجد قرار دارد. در شمال شبستان مسجد حیاط کوچکی است که سطح آن چند پله از سطح حرم بلندتر است. اصل شبستان به دلیل طاق پوش بودن و ستون های قطور و مستحکم در برابر حوادث روزگار به ویژه زلزله های مهیب ارجان در سال های ۴۴۴ و ۴۴۵ هجری قمری سالم مانده و هنوز هم به شکل اولیه پابرجاست. بر سر در این مسجد کتیبه ی بزرگی وجود داشت که تاریخ ورود امام رضا ع (سال ۲۰۱ هجری قمری) به خط کوفی بر آن نوشته شده بود. شوربختانه سنگ مذکور سالها پیش به سرقت رفت. این مسجد در عصر دیالمه (سده های چهارم و پنجم هجری قمری) تعمیر شده و بنای کنونی آن که دارای گنبد، صحن و شبستان است، به تعمیر مسجد در عصر صفویه برمی گردد.

حیاط در سمت شمال و ساختمان اصلی مسجد در سمت جنوب است. این قسمت شامل یک بنای چهارگوش به ابعاد ۱۳ متر در ۱۷ متر است که ۶ ستون قطور آن را به صورت تالاری ستون دار درآورده است. ستون ها در دو ردیف موازی قرار گرفته اند.ابعاد دو ردیف آن که چهار ستون دارد و در غرب قرار گرفته اند ۲ متر و ۹۰ سانتیمتر در ۱ متر و ۴۵ سانتیمتر است. ابعاد دو ستون بعدی نیز ۱ متر و ۶۰ سانتیمتر در ۱ متر و ۳۰ سانتیمتر است. سقف قسمتهای مختلف بنا به شکل گنبدهای کوچکی است که در قسمت انتهایی بالای آن ها روزنه هایی جهت تهویه و تأمین روشنایی بنا تعبیه شده است.

فاصله‌ی این گنبدها به وسیله ی طاق و تویزه پر شده است. ضریح قدمگاه در زیر گنبد شلجمی (شلغمی شکل) که ارتفاعی در حدود ۲ متر دارد، قرار گرفته است. چهارستون بزرگتر در چهار گوشه ی آن قرار گرفته اند. محراب بنا در دیوار ضلع جنوبی و در امتداد ضریح قرار دارد. در دیواره ی گنبد اصلی نیز دریچه ی تهویه دیده می شود.

خیرالله محمدیان آذر 95- / با اندکی دخل و تصرف در مقدمه مطلب