مردی که نخستین تصاویر حرم رضوی را جاودانه کرد/یادگاری‌های عکاس ایتالیایی از حرم امام رضا(ع)

از زندگی او اطلاعات دقیقی در دسترس نیست؛ این که اصل و نسبش چه بوده و از چه زمانی به عکاسی مشغول شده؟ چند فرزند داشته و آیا نوادگانش راه او را ادامه داده‌اند یا خیر؟ ولی این‌ها چه اهمیتی دارد در مقابل عظمت و ارزش عکس‌هایی که او در سفرها و مأموریت‌هایش، از شهرهای مختلف میهن عزیزمان می‌گرفته است؟ از شاهرود و دامغان تا توس و بالأخره حرم مطهر رضوی.
نامش «آنتونیو جیانوزی» است، مردی از اهالی ناپل ایتالیا که سال‌ها پیش، زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در مدرسه‌ی نظام ایران به تدریس مشغول بوده است. اطلاعات زیاد و دقیقی از زندگی‌اش در دسترس نیست؛ ولی شک نکنید جیانوزی، از آن ایتالیایی‌های هنردوست و هنرمند بوده که از دیدن هر منظره‌ی زیبایی به وجد می‌آمده و آن وقت، فارغ از زمان و مکان، دست به کار می‌شده تا با یار و همدم قدیمی خود، یعنی دوربینش آن صحنه را جاودانه کند.
این مرد خوش‌ذوق حتی 60 سال هم در این کره‌ی خاکی زندگی نکرده است؛ ولی تأثیر نگاه زیبا و خاصش را می‌توان میان صفحات آلبوم‌های قدیمی عکس واقع در موزه‌های مختلف کشور دید؛ موزه‌هایی مثل کاخ گلستان و موزه‌ی گنجینه‌ی تاریخ آستان قدس رضوی.
از زندگی او اطلاعات دقیقی در دسترس نیست؛ این که اصل و نسبش چه بوده و از چه زمانی به عکاسی مشغول شده؟ چند فرزند داشته و آیا نوادگانش راه او را ادامه داده‌اند یا خیر؟ ولی این‌ها چه اهمیتی دارد در مقابل عظمت و ارزش عکس‌هایی که او در سفرها و مأموریت‌هایش، از شهرهای مختلف میهن عزیزمان می‌گرفته است؟ از شاهرود و بسطام و دامغان تا توس و بالأخره حرم مطهر رضوی.
عکس‌های شاهکار و دیدنی جیانوزی از حرم حضرت ثامن‌الحجج(ع)، نامش را برای همیشه در تاریخ عکاسانِ کشور ماندگار می‌کند. موضوع وقتی پراهمیت می‌شود که بدانیم دوربین جیانوزی این افتخار را داشته تا در تاریخ کشور، اولین تصاویر حرم امام هشتم(ع) را از گنبد و بناهای مربوط به آن، جاودانه سازد.
آقا رضا عکاس‌باشی، عکاس ویژه‌ی شاه که به دستور او به شهرهای مختلف سفر کرده و از ابنیه و مکان‌های دیدنی، عکس‌برداری می‌کرده است، تازه 7 سال بعد از عکس‌های تماشایی این هنرمند ایتالیایی، گذرش به خراسان و دیار توس می‌افتد و نخستین عکس‌های خود را از این دیار مقدس به ثبت می‌رساند.
و همین، باعث می‌شود، عکس‌های جیانوزی از حرم امام رضا(ع)، مسجد گوهرشاد، مقبره‌ی پیر پالان‌دوز، مسجد مصلی و... جزء نخستین عکس‌های تاریخی این اماکن مذهبی شناخته شود.
نکته‌ی قابل توجه در عکس‌های جیانوزی، نگاه هنری او از زاویه‌ی دوربین است و توجه به نکاتی چون مستندسازی تصویری شهرها و بناها و استفاده از انسان در بیش‌تر کارهایش به منظور نشان دادن مقیاس بنا برای بیننده‌ی عکس.
جیانوزی، آلبوم کاملی از این عکس‌ها را که هر یک با ابتکاری زیبا و جذاب، با مقواهای رنگی قاب شده است، به شاه که از قضا علاقه و میل عجیبی به عکس و عکاسی داشته، تقدیم می‌کند. همان‌طور که یک سال قبل از او، «لوییجی پشه»، افسر مدرسه‌ی دارالفنون، مجموعه‌ی کاملی از عکس‌های تخت جمشید را به دربار پیش‌کش کرده بود.
به این ترتیب، آلبوم عکس‌های آنتونیو جیانوزی، در فهرست آثار ماندگار موزه‌ی گلستان قرار می‌گیرد تا عظمت و شکوه امام هشتم، علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) توسط یک مرد ایتالیایی تبار و از پس سالیان دراز، با عکس‌هایش معنا پیدا کند و جایگاه والا و حقانیت آن امام رئوف، سینه به سینه به همه‌ی نسل‌ها منتقل شود.

گزارش تصویری:

یادگاری‌های عکاس ایتالیایی از حرم امام رضا(ع)